علم روابط زنان و مردان، علمی فطری

مقدمه کتاب مردان خوب برای زنان خوب،

نویسنده مسعود ستوده نژاد

مسئله ارتباط بین زن و مرد از ابتدای خلقت با خلق حضرت آدم و حوّا شروع شد و سبب اوّلین ازدواج نیز خود خدا بود. قرآن در اهمیت ازدواج می‌فرماید:

یکی از نشانه ­های قدرت خداوند این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید و بین آن­ها محبّت و الفت ایجاد کرد تا در کنار همسران خود از آرامش خاطر برخوردار باشید[1].

اینکه این دو موجود از یک جنس و برای آرامش هم آفریده شده‌اند، مبحثی از علمی است که اولین بار توسط او بیان شده است. پس نه تنها بیان مطالب در زمینه امور جنسی و زناشویی لازم است بلکه موضوعی است که با خود انسان سر و کار دارد و پیشرفت و تغییر محیط، تأثیر زیادی بر آن ندارد. قواعد حاکم بر آن از زمان‌های قدیم تا زمان‌های آینده، پایدار و برقرار خواهد بود. موضوع رفتار زناشویی به حدی مهّم است که بخش عمده­ای از زمان خواب و بیداری انسان‌ها را به خود اختصاص می­دهد. به همین دلیل اکثر کتاب‌های علمی و دینی مثل کتاب­های تعبیر خواب ابن سیرین و فروید و رساله­های عملی علماء دین و اخلاق و علم روان­شناسی به مطالب مرتبط با مسائل جنسی پرداخته‌اند.

از دیدگاه اسلام به عنوان یک دین جهانی و ابدی، نگرشی جامع و در عین حال معتدل به انسان و نیازهای او دارد. این دین برگزیدۀ الهی علاوه براینکه برای سعادت اخروی انسان‌ها برنامه ارائه نموده است، از زندگی مادی و دنیوی انسان‌ها نیز غافل نشده است. همگونی دستورهای اسلام با فطرت بشری از جمله برجستگی­های ارزشمند این مکتب انسان‌­ساز است که پیروانش را مکلف نموده است تا در چارچوب قوانین الهی، تمایلات و غرائز فطری خویش را ارضاء کرده و از سرکوب نمودن آن­ها جداً خودداری نمایند.

بزرگواران دین، تفکر سرکوبی غرائز در بین مسلمانان را به عنوان یک چالش بزرگ اجتماعی تلقی کرده و به شدت با آن مبارزه کرده­اند.چنانچه از حضرت علی (ع) نقل شده است که پیامبر خدا (ص) فرمودند: آیا از همسرانتان دوری می‌­کنید؟ مگر نمی‌بینید که من به عنوان پیشوای شما دارای همسر هستم؟! مگر نمی­بینید که من روزها غذا می­خورم و شب‌ها می‌خوابم؟! این­ها روش من است و هر کس از روش من کناره‌گیری کند، از من نیست.[2]  تأکید زیاد اسلام بر امر مقدس ازدواج و ارضای غریزة شهوت از راه مشروع، در همین راستا است. پیامبر اکرم (ص) در روایتی می­فرمایند: هیچ ساختار و تشکیلاتی در اسلام، نزد خداوند متعال دوست داشتنی­‌تر از ازدواج و تشکیل خانواده نیست[3].

و در موردی که زنی به خدمت امام صادق(ع) رسید و خود را زنی معرفی کرد که قصد دارد با ازدواج نکردن، بر زنان دیگر برتری داشته باشد؛ فرمود: چه می­گویی؟ اگرازدواج نکردن، فضیلت و برتری شمرده می‌شد، هر آینه فاطمه(س) دختر پیامبر(ص) به این کار از تو سزاوارتر بود. زیرا او بر همه زنان عالم برتری دارد[4].

در روایتی دیگر امام صادق (ع) می­فرماید: مردی حضور پدرم امام باقر (ع) رسید، پدرم فرمود: آیا همسر داری؟ عرض کرد: نه. پدرم فرمود: من دوست ندارم که همۀ دنیا مال من باشد ولی یک شب، بدون همسر باشم. آنگاه فرمود: ارزش دو رکعت نماز مرد همسردار، بیشتر است از عبادت مرد بی‌همسری که همه روزش را روزه بدارد و تمام شب را بیدار مانده و عبادت خدا نماید. آنگاه پدرم هفت دینار به آن مرد عزب داد و فرمود: برو هر چه زودتر با این پول مقدمات ازدواجت را فراهم کن[5].

مفاهیم

رفتارهای زناشویی، از دو دیدگاه بررسی می‌شود.

اول غرایز و شعور طبیعی و دوم باورها و اخلاقیات، و علوم انسانی دیگر همچون مذهب، اقتصاد، سیاست و اجتماع. در مورد اول، تولید مثل در مرکز دایره رفتارهای آمیزشی قرار دارد. این موقعیت در مورد بسیاری از حیوانات صدق می‌کند. ولی در مورد انسان، یعنی حیوان عاقل که در آن عقل از عقل هوشمندانه و عقل احساسی تشکیل یافته است، جنبه لذت‌آفرینی، روان درمانی و همچنین نزدیکی عاطفی نیز حائز اهمیت است. اگر مقصود از زناشویی و عمل آمیزش تحت عنوان خاصیت بیولوژیکی یا زیستی آن فقط تولید مثل و زایش بود، آنگاه دیگر رفتارهای جنسی جزو امور غیرعادی به شمار می‌آمدند. بعلاوه، مذاهب، فرهنگ‌ها و جوامع انسانی نیز همواره سعی در تعیین و تعبیر الگوهایی برای زندگی جنسی افراد و حتی بخشی از هویت آنان داشته‌اند.

انسان علاوه بر داشتن خصوصیات فیزیکی و طبع پیچیده‌­اش، یک موجود اجتماعی است و بسیاری از رفتارهایش، من جمله رفتارها و آموزه‌های زناشویی‌اش در ارتباط با جامعه و محیط پیرامونش شکل می‌گیرد. زندگی آمیزشی همگام با تولد انسان، آغاز می‌شود و در ارتباط و مواجهه با انسان‌های دیگر، والدین و اطرافیان و اجتماع دچار تغییر و تحولاتی شده و تا انتهای عمرش نیز ادامه دارد. در واقع هنجارهای زندگی آمیزشی در یک جامعه از پیش تعیین شده می‌باشند و فرد همواره سعی دارد تا به گونه­ای خود را در آن قالب‌ها بگنجاند و با آن هم طنین شود. افزایش سطح خودآگاهی فرد در فهم وجودش و در چگونگی هویت جنسی و رفتارهای ناشی از آن نقش بسزایی دارند.

رفتارهای زناشویی جزیی اساسی از زندگی هر انسان است و شامل بخش‌هایی از قبیل هویت و گرایش‌های جنسی، اروتیک یا عشق ورزیدن، لذت، امیال و آرزوهای جنسی و در نهایت تولید مثل می‌شود. آن را می‌توان در قالب افکار، خیال پردازی‌ها، امیال، اعتقادات، گرایش‌ها، ارزش‌ها، رفتارها، نقش‌ها و روابط زناشویی تجربه نمود.

رفتارهای زناشویی می­تواند جنبه‌های گوناگونی داشته باشد، ولی ممکن است این موارد همیشه و همزمان مطرح و متداول نباشند. در نهایت نفوذ و تاثیر متقابل عوامل بیولوژیکی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، قانونی، تاریخی و مذهبی و معنوی بر آن شایان ذکر است.


[1]–  سورۀ روم (30) آیه 21   

[2]– شیخ حّر عاملی، وسایل الشیعه، ج 20، ص21

[3]– شیخ حّر عاملی، وسایل الشیعه، ج 20، ص14

[4]– شیخ حّر عاملی، وسایل الشیعه، ج 20، ص 165

[5]– شیخ حّر عاملی، وسایل الشیعه، ج 20، ص165

About the author