آداب سخن گفتن از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی

خصصویات رفتاری که کودکان و بزرگسالان نیاز دارند و نیاز کودکان بیشتر است. (مطالب باز نویسی و اصلاح شده است)

آداب سخن گفتن: بسیار نگوید، سخن دیگران را قطع نکند، اگر حکایتی را که تعریف می کنند می داند، دانستن خود را اظهار نکند تا سخن فرد مقابل تمام شود. اگر چیزی را از کس دیگری پرسیدند او جواب ندهد، اگر سؤال از یک گروه انجام شد، در پاسخ دادن عجله نکند، تا بهترین جواب را بدهد، در جواب گفتن به فرد مقابل به او طعنه نزند. در بحث هایی که بین دیگران اتفاق می افتد، دخالت نکند. اگر سخن گفتنشان را پنهان می کنند، استراق سمع نکند، و تا او را مشارکت ندهند، دخالت نکند.

در هر مجلسی، مناسب همان مجلس سخن بگوید. در هنگام حرف زدن، با دست و چشم و ابرو اشاره نکند. مگر اینکه در حال گفتن، مطالب لطیف طنز باشد و نیاز باشد. راست و دروغ مردم را به رو نیاورد. با بزرگترها و با کم عقل ها  لجاجت نکند و کسی که با او بحث فایده ندارد، بحث نکند. اگر در بحث، طرف مقابل برتری داشت، انصاف دهد و بپذیرد، از مورد خطاب قرار دادن مردم عادی، کودکان و جنس مخالف و دیوانگان و مستان احتراز کند. سخنان ظریف و نغز با کسی که نمی فهمد نگوید و با لطافت صحبت کند. حرکات و صحبتها و اعمال هیچ کس را تقلید و بازگویی نکند، سخن های ترسناک نگوید. در پیش رئیس ها و بزرگترها با سخنان نیک شروع کند. 

از غیبت، تهمت و سخن چینی و دروغ گفتن اجتناب کند به حدی که هیچ وقت انجام ندهد و با افراد اینچنین نشست و برخاست نکند و از شنیدن آنها امتناع کند. کلاً شنیدن بیشتر از حرف زدن باشد. (دو گوش و یک زبان دارد).

با بزرگترها صریح صحبت نکند و صدایش نه کوتاه باشد و نه بلند، بلکه به اعتدال باشد. اگر سخن پیچیده ای دارد، مثال های واضح بزند، از کلمات  غامض و نامستعمل، استفاده نکند. تا سخنی تمام نشده، جواب ندهد. تا مطلبی را در ذهن، بررسی نکرده باشد، در بیان نیاورد.  سخن خود را تکرار نکند مگر اینکه احتیاج باشد، و اگر احتیاج به این کار بود، به ناراحتی و فحش دادن، انجام ندهد. اگر مجبور به استفاده از کلمات رکیک بود، به کنایه مطرح کند و ذهن دیگران را به منکرات آلوده نکند.

About the author